1- برنامه : طرح ، نقشه (برنامه سندي است كه با توجه به هدف و يا اهدافي خاص حاوي مجموعه اي از عمليات و تصميمات منظم و مربوط به هم جهت تحقق اهداف مورد نظر است)

2- برنامه ریزی : مجموعه فعالیتهایی که به جهت محقق کردن اهداف از پیش تعیین شده توسط برنامه ریز طراحی و برای اجرا آماده می شود.

2-1- تفاوت ميان برنامه و برنامه ريزي : برنامه يك سند است (اغلب مكتوب) كه نشان دهنده يك سلسله عمليات مرتبط به هم با زمان بندي خاص.در حالي كه برنامه ريزي يك فرآيند و جريان و فعل است كه در نهايت منتهي به تهيه سند برنامه مي شود.

3-  برنامه ریزی آموزشی : کاربرد روشهای تحلیلی در مورد هر یک از اجزاء آموزش و پرورش که هدف آن استقرار نظام آموزشی کارآمد است.(مشایخ،1369)

3-1- انواع برنامه ریزی آموزشی : برنامه ریزی متمرکز،برنامه ریزی غیر متمرکز،برنامه ریزی نیمه متمرکز.

4- برنامه ریزی درسی : برنامه ریزی درسی : پیش بینی و تهیۀ کلیۀ فرصتهای یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور دست یافتن به اهداف آموزش و پرورش.(تقی پور ظهیر،1388ص40)

4-1- عناصر برنامه ریزی درسی : برنامه درسی شامل این عناصر است: اهداف ؛ مقاصد؛ محتوا ؛ مواد و منابع ؛ فعالیت ها ؛ راهبرد های تدریس ؛ ارزشیابی ؛ زمان وفضا . از این عناصر ، 5 عنصر اصلی ترند: هدف ؛ محتوا ؛ روش تدریس ؛ ارزشیابی و فضا ( تجهیزات ) .این عناصر در هر برنامه درسی به یکدیگر وابسته بوده و از هم تاثیر متقابل می پذیرند.

4-2- مراحل اساسی برنامه ریزی درسی : طراحی ؛ اجرا ؛ ارزشیابی .

4-3- مراحل طراحی برنامه درسی شامل : 1 - تشخیص نیاز ها 2- تدوین هدف ها 3- انتخاب محتوا 4- سازماندهی محتوا( ترتیب ارائه محتوا ) 5-انتخاب تجربیات یادگیری 6- سازماندهی تجربیات یادگیری 7- تعیین روش ها و وسایل ارزشیابی.

5- سطوح برنامه ریزی آموزشی و درسی : در چهار چوب نظام آموزشی رسمی می توان چهار سطح را مد نظر داشت. برنامه ریزی در سطح یک واحد آموزشی ( یک کلاس یا یک مدرسه ) برنامه ریزی در سطح یک منطقه ( یک شهر یا یک منطقه از یک کلان شهر)برنامه ریزی در سطح یک استان ( یا یک ایالت) برنامه ریزی در سطح یک کشور.

6- قلمرو برنامه ریزی آموزشی و موضوع آن: این قلمرو معطوف به وضع شاخصهای کمّی (هدفهای کمّی) برای نظام آموزشی در سطوح مختلف از خرد تا کلان ¸ارزیابی میزان تحقق آنها از منظر کمّیتهاست.(مهر محمدی،1388،ص16-17)

7- قلمرو برنامه ریزی درسی و موضوع آن : این قلمرو معطوف به کیفیتها ، هدفهای کیفی- ترتیبی و آموزشی در نظام آموزشی و در سطوح مختلف است.برنامه ریزی درسی به عبارت دیگر ، ترجمان هدفهای آموزشی و تربیتی نظام آموزشی و مهم ترین ابزار تحقّق این هدفهاست.(مهر محمدی،1388،ص16-17)

از تبیین فوق چند نتیجه به دست می آید.الف) حوزه برنامه ریزی درسی و برنامه ریزی آموزشی دو قلمرو خصصی مستقل از یکدیگرند که استقلال آنها از یکدیگر نیز در دنیا به رسمیت شناخته شده است.ب) تمایز میان قلمرو برنامه ریزی درسی و برنامه ریزی آموزشی بر اساس سطح برنامه ، صحیح نیست.همان گونه که در تعریف دو قلمرو منعکس است برنامه درسی و برنامه ریزی آموزشی هر دو می توانند تصمیم گیری در سطح خرد تا کلان را در بر گیرند. بدین ترتیب ، این ادعا را که برنامه ریزی آموزشی معرّف حوزۀ تصمیم های کلان ، و برنامه ریزی درسی معرّف حوزه تصمیمهای خرد در نظام آموزشی است نمی توان صحیح انگاشت.تفاوت در همان توجه و تمرکز اولی بر هدفهای کمّی و دومی بر هدفهای کیفی در نظام آموزشی است.(مهر محمدی،1388،ص16-17)

ج) آمیختگی یا ترکیب دو قلمرو برنامه ریزی درسی و برنامه ریزی آموزشی که چندی است در کشور ما مرسوم شده است با توجه به تفاوتهای موضوعی میان این دو رشته و به قرینه به رسمیت شناختن استقلال این دو از یکدیگر در سطح جهان،درست نیست و باید از آن پرهیز کرد .در حال حاضر ،عنوانهای برخی از کتابهای تخصصی و همچنین برخی از درس های دانشگاهی ، از این آمیختگی حکایت دارند.این آمیزش دو شکل متفاوت به خود گرفته است.1) برخی از مولفان در آثار تخصصی خود به ترکیبی از مباحث برنامه درسی و برنامه ریزی آموزشی می پردازند.2) این آمیزش و ترکیب در سطح معادل گذاری اتفاق می افتد ، آن گاه  نویسنده ای ار معادل برنامه ریزی آموزشی و درسی برای واژه  curriculum  یا   curriculum development بهره می جوید.با بررسی دقیق تر در میابیم که این شکل از آمیختگی بر اساس تمیز میان برنامه ریزی است برای آنچه در کلاس درس باید اتفاق بیفتد و آنچه در خارج از کلاس درس (در سطح مدرسه) اتفاق می افتد. برنامه ریزی نوع اول برنامه ریزی درسی و برنامه ریزی نوع دوم برنامه ریزی آموزشی شناخته شده است.(مهر محمدی،1388،ص16-17)

البته گروهی از متخصصان علوم تربیتی برنامه ریزی آموزشی را ناظر بر تمام انواع آموزش ها و سطوح مختلف نظام آموزشی با توجه به جنبه های اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، هنری و منابع مالی و نیروی انسانی محلی و ملی می دانند. در صورتی که از نظر آنان برنامه ریزی درسی به عنوان بخشی از برنامه ریزی آموزشی ؛ شامل طرح هایی است که مدرسه به عنوان وسیله ای برای نیل به مقاصد آن در نظر گرفته شده است.
از وبلاگ دوست خوبم علی مهدوی